Podstawa w zakresie przepisów prawa
dotyczących oświetlenia przemysłowego
to kodeks pracy oraz rozporządzenie
ministra pracy i polityki
socjalnej w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szczegóły techniczne wynikają natomiast
z normy PN-EN 12464-1:2012
Światło i oświetlenie – Oświetlenie
miejsc pracy – Część 1: Miejsca pracy
we wnętrzach.
Oferta rynkowa w zakresie systemów
oświetlenia przemysłowego jest
bardzo obszerna zatem odpowiednie
rozwiązanie dobiera się ściśle pod
kątem konkretnego obiektu. W przemyśle
i w magazynach zastosowanie
znajdują oprawy: z kloszami, do kanałów
montażowych, kolejowe, wodoodporne,
przeciwwybuchowe, wandaloodporne,
HACCP/IFS, do wysokich lub niskich
temperatur, ewakuacyjne/awaryjne, panelowe
rurowe, do więzień. Oprócz tego niejednokrotnie
wykorzystywane są projektory
oświetleniowe o różnym stopniu ochrony
(IP20, IP54, IP65). Do opraw dobierane są
odpowiednie akcesoria.
Interesujące rozwiązanie stanowią tubularne
oprawy przemysłowe LED ze stopniem
ochrony IP69K. Oprawy są odporne
na długotrwałe zanurzenie w wodzie
na głębokości do 20 m przy możliwości
mycia myjkami wysokociśnieniowymi.
Tubę wykonuje się z materiału o wzmocnionej
konstrukcji i wysokiej odporności
na pękanie. Wybrać można pomiędzy
oprawą zasilaną napięciem stałym 24 V ze
zintegrowanym transformatorem a oprawą
zasilaną 230 V AC.
Specjalne oprawy produkowane są z myślą
o pracy w przemyśle spożywczym. W takich
rozwiązaniach istotną rolę odgrywa
ochrona przed roztrzaskaniem. Ważne jest
higieniczne czyszczenie i zabezpieczenie
przez osadzeniem zanieczyszczeń. Można
ustawić różną wartość strumienia świetlnego
dla tej samej długości. Dla zapewnienia
szczelności oprawy wykorzystuje się
specjalne uszczelki odporne na odkształcenia
wykorzystujące gumę syntetyczną
i silikon. Oprawy nie stwarzają zagrożenia
w postaci przedostawania się drobin materiału
i elementów konstrukcyjnych opraw
do procesu produkcyjnego. Ponadto ważne
jest uniemożliwienie gromadzenia się
na powierzchni opraw, a w ich wnętrzu zanieczyszczeń
pyłowych trudnych do usunięcia
lub zanieczyszczeń o charakterze
mikrobiologicznym. Czyszczenie jest łatwe
i wykonuje się je bezpiecznie. Kluczowe
miejsce zajmuje montaż oprawy będący
gwarancją szczelności.
Oprawy typu high-bay z regulowanym
kloszem znajdują zastosowanie przy
oświetlaniu magazynów, hal przemysłowych,
iluminacji budynków, oświetleniu
terenów zewnętrznych. Korpus urządzeń
bazuje na tworzywie sztucznym odpornym
na warunki atmosferyczne. Dodatkowo
obudowa jest wzmocniona włóknem
szklanym. Klosz bardzo często wykonuje
się z aluminium odlewanego ciśnieniowo.
Bezpieczeństwo pracy urządzenia zapewnia
odseparowanie termiczne komory
transformatora od źródła światła.
Niejednokrotnie zastosowanie znajdują oprawy nabudowane
LED w obudowie aluminiowej z jedno- lub dwuliniowym
źródłem światła. Typowa oprawa tego rodzaju oprócz źródła
światła ma przezroczystą pokrywę ochronną z materiału odpornego
na pękanie. Ważny jest wewnętrzny aluminiowy odbłyśnik
z adapterem przeznaczonym do mocowania wymiennej
pokrywy pryzmatycznej. Tym sposobem zapewniona jest
optymalna redukcja olśnienia. Oprawy mogą być podłączone
jako oświetlenie awaryjne. Opcjonalnie można przewidzieć
wersje: ze ściemnianiem, z trybem nocnego oświetlenia czuwającego,
z trybem pracy na pół mocy.
Specjalne oprawy dobiera się pod kątem cech środowiska,
w którym występują kwasy, zasady, oleje, smary, paliwa itp.
Stopień ochrony wynosi IP65 lub IP69K. Oprócz tego wykorzystać
można oprawy typu floodlight ze strumieniem świetlnym
o bardzo dużej wartości, przekraczającej nawet 46 tys. lm.
Systemy oświetleniowe przeznaczone do pracy w magazynach
powinny spełniać szereg wymagań, bowiem obiekty tego typu
bardzo często nie mają dostępu do światła dziennego. Oprócz
tego dostępowi do światła dziennego nie sprzyjają wąskie
przejścia znajdujące się między regałami przy wysokich konstrukcjach
dachowych. Zgodnie z normą PN-EN 12464-1, która
zawiera wymagania względem oświetlenia w magazynach, średnie
natężenie oświetlenia powinno mieścić się pomiędzy 100 lx
a 200 lx. Praktyka jednak pokazuje, że poziom ten powinien
być nieco wyższy i wynosić 300 lx po to, aby zapewnić bezproblemowe czytanie etykiet i dokumentów
magazynowych. Wyższy poziom natężenia
oświetlenia jest również ważny w obszarach
wjazdów do magazynów po to, aby zapewnić
dobrą widoczność.
Projektując oświetlenie magazynu, bierze
się pod uwagę przede wszystkim wysokość
pomieszczeń. Magazyny o wysokości nie
przekraczającej 6 m wyposaża się w oprawy
z lampami fluorescencyjnymi lub źródłami
światła LED. Jeżeli wysokość magazynu
przekracza 6 m, to używane są oprawy
ze źródłami światła LED lub wyładowcze
o wysokim strumieniu świetlnym. W magazynach
wysokiego składowania z regałami
niejednokrotnie instaluje się systemy
ciągłych rzędów świetlówek z reflektorami
z wąskim kątem świecenia.
W oświetleniu magazynowym najczęściej
zastosowanie znajdują oprawy: rastrowe
natynkowe, przemysłowe do świetlówek
liniowych, pyłoszczelne i wodoodporne,
zawieszane oprawy typu high bay do wysokoprężnych
lamp, a także oprawy rastrowe
do wbudowania. Oprócz nich stosuje się
szerokopasmowe naświetlacze do lamp wyładowczych
oraz oprawy ścienno-sufitowe.
Systemy oświetlenia inteligentnego mają za zadanie optymalizowanie zużycia zapotrzebowania na energię elektryczną przy zwiększonym komforcie użytkowania instalacji oświetleniowej. W rozwiązaniach inteligentnych oprócz infrastruktury elektrycznej istotną rolę odgrywają odpowiednie aplikacje komputerowe. Systemy inteligentne zapewniają elastyczną kontrolę oświetlenia poprzez możliwość konfiguracji instalacji i tworzenie profili. Ważne jest przy tym definiowanie charakteru oświetlenia na każdym jego poziomie – cały obiekt, strefy, indywidualne oprawy. Poszczególne elementy systemu można automatycznie uruchamiać przy użyciu usprawnionych narzędzi pozwalających na uproszczenie konfiguracji inteligentnych opraw oświetleniowych. Skraca się przy tym czas, który jest niezbędny do uruchamiania i wgrania początkowych ustawień. Dzięki otwartej wymianie danych systemy mogą współpracować z rozwiązaniami klasy BMS i systemami zarządzania energią. W efekcie zyskuje się zdalną optymalizację poprzez analizę w czasie rzeczywistym najważniejszych parametrów oświetlenia. System umożliwia dalszą optymalizację ustawień dla zwiększenia wydajności instalacji oświetleniowej. Użytkownicy mogą tworzyć szczegółowe raporty dotyczące pracy każdej oprawy. Prowadzony jest własny rejestr danych obejmujący zużycie energii, czas obciążenia łącznie z oświetleniem zewnętrznym.
Opisane wyżej rozwiązania stanowią jedynie
wąski wycinek bogatej oferty rynkowej
produktów, które pozwalają na skuteczne
oświetlanie hal przemysłowych i magazynów.
Oprócz tego warto przynajmniej
wymienić systemy oświetleniowe takie jak
chociażby linie świetlne, magazynowe downlighty
IP44, oprawy magazynowe IP65,
oprawy plastikowe IP54, oprawy nasufitowe,
oprawy wiszące high bay, oprawy okrągłe
i kwadratowe wpuszczane czy oprawy
zwieszane. Niejednokrotnie zastosowanie
znajdują oprawy nabudowane okrągłe
i kwadratowe, naświetlacze oraz oprawy
ścienne i rastrowe.
Oczywiście oferowane na rynku oprawy
nie bazują wyłącznie na ledowych źródłach
światła. W tym zakresie trzeba bowiem
wspomnieć o lampach: metahalogenkowych,
wyładowczych HID, halogenowych
oraz o świetlówkach liniowych, a także
zintegrowanych i niezintegrowanych świetlówkach
kompaktowych. Kwestia rozwiązań
tego typu była już podejmowana na łamach
„Fachowego Elektryka”.
Systemy oświetlania, które znajdują zastosowanie
w przemyśle, muszą spełniać
wymagania norm i przepisów, zachowując
efektywność energetyczną. Niższe koszty
eksploatacyjne nie powinny wpływać
na pogorszenie jakości światła, co jest
szczególnie ważne w zakładach produkcyjnych.
Istotną rolę odgrywa wysoki poziom
wartości natężenia oświetlenia, ograniczenie
zjawiska olśnienia w pomieszczeniach
przemysłowych, gdzie wykonywana jest
praca ciągła. Oświetlenie o odpowiednich
parametrach ma bezpośredni wpływ na wydajność
pracy i jakość produkowanych wyrobów.
Kluczową rolę odgrywa przy tym
wpływ oświetlenia na bezpieczeństwo ludzi
i realizowanych procesów produkcyjnych,
zmniejszenie liczby wypadków i komfort
wykonania pracy.
Marcin Jędrzejczyk